navaratna linga
biggest in world 112 ft tall shiva statue in Coimbatore
dos/don'ts click
history
components of shiva linga
Why are trifoliate bel leaves offered to Lord Shiva with their stalks facing oneself?
Contents
1. Where should one sit during ritualistic worship?
2. Ritualistic worship of the pindi
2.1 Holy ash (bhasma)
2.2 Bel
2.3 The stream of water
3. Worship of the shalunka (base of the linga)
3.1 Holy ash
3.2 White flowers and food grains
4. Some special features of ritualistic worship (puja) of Lord Shiva
5. Circumambulations
6. Ritualistic worship with liquids (abhishek)
7. Chanting the Name of Shiva
7.1 Usage of Om in the chanting of Shiva’s Name
8. Shiva Gayatri
9. Shiva’s temple
1. Where should one sit during ritualistic worship?
Generally worshippers and seekers in a Shankar’s temple do not sit such that the deity’s frequencies directly fall on their bodies because this can be distressing. There is generally a tortoise built in the front of the temple. No one sits in between the deity’s idol and the tortoise, thus automatically no one sits exactly opposite the deity. In the same way, worshippers instead of sitting exactly opposite the flow from the shalunka (base of the linga), sit on its sides.
Sitting position for ritualistic worship
1 to 7 - Seekers should sit here during ritualistic worship
8 - One should not sit here.
2. Ritualistic worship of the pindi
Only cold water and bel is offered to Lord Shankar’s pindi. Neither is it bathed with milk and the five nectars (panchamrut), nor offered turmeric, vermilion (kumkum) or white consecrated rice (akshata). Milk and clarified butter (ghee) symbolise sustenance while turmeric is an underground stem and represents fertility of the soil, that is creation. Vermilion is prepared from turmeric. Since Lord Shankar is the deity of dissolution substances such as milk, vermilion and turmeric are not used in His worship. Holy ash (bhasma) on the contrary symbolises dissolution and is thus used. However in the fourteenth century the Shaivites too incorporated the usage of the five nectars, bathing with milk, etc. as was done by the Vaishnavites. Here, milk is believed to symbolise energy.
2.1 Holy ash (bhasma)
After removing the dried bel leaves (nirmalya) and bathing, either only three horizontal stripes are drawn on the visible side of the pindi (divine phallus) or a circle is drawn in the middle of the stripes. This is referred to as Shiva’s eye (Shivaksha).
2.2 Bel
A pindi contains two types of pure particles (pavitrakas) from both - the ahat sound (that produced by the falling of water onto its surface) and the anahat (subtle) sound. To absorb the three pure particles, that is the two pure particles as well as those in the bel leaves which are offered upon the pindi, trifoliate bel is offered to Lord Shiva. Tender bel leaves can unite ahat (language of sound) and anahat (language of light) sounds. The leaves should be offered with their stalks facing oneself and the leaf should be placed upside down on the pindi. The motive behind this is to attract the combined energy of the three leaves towards oneself. The combined energy of these three pure particles facilitates the reduction of the three components (trigunas). Bel is not offered upon the shalunka, but to the eye of Shiva on it. The kayakalpa from the Ayurveda discusses the importance of partaking juice of three leaves. Ayurveda refers to the fruit of the bel as the fruit of nectar (amrutphal). There is no disease which cannot be cured with bel. If some medicine is not available then bel should be used. However it is contraindicated in pregnancy as it can lead to fetal death.
2.3 The stream of water
Since Shiva and Shakti (Divine Energy) are combined together in the pindi a tremendous amount of radiance is generated. To prevent radiance from having adverse effects on the particles of the pindi and also on its worshippers, a continuous stream of water is made to fall upon the pindi. This stream of water generates the sound of Om (a symbol of the unmanifest Brahman) of a low note. Similarly when a continuous stream of mantras falls upon an embodied soul it opens the kalpinda [the body (pinda) which has crossed the limits of time (kal) is called kalpinda] of the embodied soul. This indicates that one can go upto the unmanifest Brahman.
3. Worship of the shalunka (base of the linga)
3.1 Holy ash
Seekers draw three horizontal stripes on the shalunka at the seven sites, indicated for worship as given in the figure under point ‘Where should one sit during ritualistic worship?’. A circle is drawn over these stripes and white flowers are offered. The circle represents the divine birth passage. It is called Shiva’s eye (Shivaksha) or the third eye of Shiva (yogi).
3.2 White flowers and food grains
An offering of rice (white in colour), rarely wheat and white flowers is made to Shiva’s eye. White represents purity. Then bel leaves with their stalks facing towards oneself should be offered. (In the usual ritualistic worship leaves are offered before the flowers. As described above, the bel leaves facilitate the attraction of combined energy towards the seeker). Foodgrains soaked in water are also offered to Shiva’s eye. They represent fertility. The energies emitted by the soaked foodgrains, holy ash and bel leaves revolve around the form of the shalunka.
4. Some special features of ritualistic worship (puja) of Lord Shiva
(Based on pages 61 and 62 of the book ‘Shastra Ase Sangate’. A critical review by the compilers.)
A. ‘In the ritualistic worship of Lord Shiva neither is the conch worshipped nor is its water used to bathe Lord Shiva. If a banalinga is a part of the five fold family of deities (panchayatan) then one may sprinkle the banalinga with water from the conch. However a banalinga with a pindi (divine phallus) of Lord Mahadev should not be bathed with this water. Since the feminine principle in the form of the shalunka (base of the linga) is present in the pindi, there is no need to sprinkle water from the conch which also has a feminine principle. A banalinga however does not possess a shalunka; hence it is bathed with water from a conch. During ritualistic worship of Mahadev in a temple, worship of the conch (shankhapuja) is not performed. Blowing of the conch before the ritual of waving lit lamps (arti) is allowed and is normally done during the arti. The sound of a conch not only brings about pranayam but also alleviates distress caused by spirits, black magic, etc. in the vicinity where it is heard.
B. Tulsi (basil) leaves are not offered to Lord Shiva. However tulsi leaves offered to a saligram or an idol of Lord Vishnu may be offered as Shiva is a devotee of Vishnu and He loves tulsi offered to Lord Vishnu.
C. It is said that on the eighth day (Ashtami) of the dark fortnight of the Hindu lunar month of Jyeshtha, Lord Shankar and on the fourteenth day (chaturdashi), Revati is ritualistically worshipped with blue flowers. On that day blue colour has the ability to absorb the Shiva principle as much as the green bel leaves. Based on the same principle kevada (a type of fragrant flower) is offered to Shiva during the ritual of conclusion (udyapan) of the vowed religious observance of Mahashivaratri.
D. Bel leaves, white flowers and holy sacrament of food (naivedya) offered to a pindi of Lord Shiva are not accepted as they can induce detachment which an average individual does not desire.
E. People belonging to various sects such as Shaiva, Kapalik, Gosavi, Virashaiva, etc. use various lingas - earthen (parthivlinga), lingas in a silver box donned around the neck (kanthasthalinga), lingas of crystal glass (sphatiklinga), banalingas, a five stringed linga (panchasutri), stone lingas (pashanlinga), etc.
5. Circumambulations
Circumambulations of Shiva are like the half-moon. The channel which runs northwards towards the moon (som) from the shalunka (base of the linga) till the boundary of the temple is called the somsutra. When circumambulating one should begin on the left hand side and continue till the channel of the shalunka from where the water offered during the ritualistic bathing (abhishek) flows. Without crossing it one should complete a circumambulation by moving in the reverse direction upto the other side of the channel (srot). This rule applies only if the Shivalinga is installed or created by man; it does not apply to a svayambhu or a chala linga (kept in the house). The flow of a shalunka is not crossed as it is the flow of energy. When crossing it the legs are pulled apart. As a result formation of semen and the five internal vital energies (vayu) are adversely affected. There is an obstruction in the devadatta and dhananjay vital energies. However these ill effects do not occur if while crossing it the body is contracted, that is the channels (nadis) are contracted. Rationalists feel that the channel of the linga is not crossed because while doing so the dirt on one’s feet contaminates the water there. If this water is consumed by devotees as holy water (tirtha) it could result in illness !
6. Ritualistic worship with liquids (abhishek)
Lord Shiva loves being worshipped with liquids. The linga is constantly kept wet by sprinkling liquids as the divine birth passage of the Primal mother is always wet and consequently is the linga. Shiva is offerred abhishek by reciting a hymn from the Yajurveda called Rudra. It is of two types namakar (namak) and chamakar (chamak). In namakar the word ‘namaha’ while in chamakar the word ‘chamaha’ appears more frequently. This abhishek is performed reciting the Rudradhyay eleven times. Eleven rounds (avartans) of the Rudradhyay constitute one ekadashani. Eleven ekadashanis make up one laghurudra and eleven laghurudras make up one maharudra. Finally eleven maharudras constitute one atirudra.
7. Chanting the Name of Shiva
‘Namaha Shivaya (नम: शिवाय)’ is Lord Shiva’s five lettered (panchakshari) mantra. In a subdivision of the Yajurveda the Rudradhyay begins with these words. The mantra is taken from here. When it is prefixed with the sacred syllable (pranav) Om, it becomes ‘Om namaha Shivaya (ॐ नम: शिवाय)’, the six lettered (shadakshari) mantra. The spiritual meaning of each letter of the five lettered mantra is as follows:
n (न) = The foremost deity of all the regions (lokas)
m (म) = The bestower of supreme spiritual knowledge
(dnyan) and destroyer of the greatest sins
Shi (शि) = Benevolent, serene and responsible for the
initiation by Lord Shiva
va (वा) = The representation of a bull as the vehicle and
the Vasuki and Vamangi Energies (Shakti)
y (य) = The auspicious abode of Supreme Bliss and
Lord Shiva.
Hence obeisance (namaskar) to these five letters.
The above five letters also have a co-relation with the tandav dance of Nataraj Shiva which is as follows:
n = The hand beholding fire (agni)
m = The foot pressing the demon Mulayak
Shi = The hand holding a small hour glass shaped drum
(damaru)
va = The outstretched hand
y = The hand bestowing protection
These five letters are also said to be indicative of God (Ishvar), Divine Energy (Shakti), the soul principle (atma), the unmanifest one (antardhan) and vanquishing of sins respectively.’
7.1 Usage of Om in the chanting of Shiva’s Name
For creation of the manifest (sagun), the Great Illusion from the unmanifest (nirgun) Brahman tremendous energy is required. Such energy is generated by Om. Hence, chanting of Om by one whose spiritual level is not adequate to do so can cause physical distress such as hyperacidity, a rise in the body temperature, etc. or psychological distress like restlessness.
The frequencies created from Om generate a lot of energy (heat) in the body. This does not affect the male reproductive organs as they lie outside the body cavity. However, in case of women this heat can affect the reproductive organs as they lie within the abdominal cavity. Thus women may experience distress. They may suffer from excessive menstrual flow, amenorrhoea, dysmenorrhoea, infertility, etc. Hence, it is advisable for women not to prefix Om to the Name unless otherwise recommended by the Guru; for example they may chant ‘namaha Shivaya’ instead of ‘Om namaha Shivaya’. Otherwise they should use Shri as a prefix.
8. Shiva Gayatri
तत्पुरुषाय विद्महे । महादेवाय धीमहि । तन्नो रुद्र: प्रचोदयात् ।।
Meaning: We are quite familiar with that Supreme Being (Mahadev). We meditate on that Mahadev. May that Rudra inspire our intellect benevolently.
9. Shiva’s temple
Its characteristics are as given below.
A. It is said that ‘Shiva is the deity of married couples as He is accompanied by the Divine Energy (शक्त्यासहित: शंभु:)’. Shiva without Divine Energy (Shakti) becomes a corpse (shava). Since other deities are solitary there is less radiance generated in their idols. As a result, tranquility is experienced in their temples. However in Shiva’s temple since radiance is generated in greater proportions one experiences energy.
B. Other deities are absent only in Shiva’s temple. In temples of all other deities there are small temples of other deities; they are referred to as the deities of the family.
C. A non-Brahman priest (gurav): A Brahman is not supposed to remove the dried flowers, etc. used in worship (nirmalya) in a Shiva’s temple. Hence non-Brahman priests look after a Shiva’s temple and bhopes look after a temple of Parvati. Just as Brahmans who perform religious rites like ritualistic worship, marriage, etc. do not take a meal during an offering made to ancestors (pindadan), so also they do not remove the dried flowers, etc. on Shiva’s pindi.
D. Brahmans consecrate Shiva by ritualistic worship with liquids (abhishek) amidst chanting of Vedic mantras but do not partake of the food (naivedya) offered to Him. Brahmans who perform ritualistic worship also do not make an offering to ancestors.
****
Maha-Shivarathri prayukta Sri Rudra Devara chintana.....
(as per Madhva sampradaya)
One of the Trinity Gods (Brahma-Vishnu-Maheshwara) ruling Thamasa guna (Ahankaara Tattva);
Lord Shiva (Rudra) is Mano-abhimani devatha;
Mano-niyaamaka the controller of the MANASU.
In Dvaita, Sri Rudra Devaru is placed fairly high in 5th Kaksha along with Garuda & Sesha Devaru as per Tattvavaada/Taratamya;
Basically Lord Shiva is son of Lord Brahma (Virinchi Thanaya) and as such grand son of Lord Vishnu.
One of the Trinity Lords (Brahma-Vishnu-Maheshwara) Lord Shiva is a Vedic God,
the one who is entrusted with the role of destruction (Layakaraka) with Sankarshana roopi Paramatma as his antaryaami.
One of the Ashta Dikkpaalakas (Eeshaana), guardian of the north-east direction;
The one who is bearing Vishnu Padodbhavi (holy Ganga ) on his head; the one who became a platform for the holy Ganga to descent on to the earth;
A divine preceptor, spiritual guide to IndraAdi DEvatas...Lord Indra and other demi Gods;
Modest and benevolent God, Lord Shiva the one who instantly responds to the prayers of his devotees;
A divine doctor (Bhishaje-Bhavaroginaam) - Vaidyanatha coming to the rescue of his devotees' sufferings both physical as well as mind related;
> Foremost among the devotees of Lord Vishnu,
kR^ittivAsane hiMde nI nAl
vattu kalpa samIranali shi
Shyatva vahisi akhiLAgamArthagaLOdi jaladhiyoLu
hattu kalpadi tapavagaidA
dityaroLaguttamanenisi
purushOttamana pariyaMka padavaidideyO mahadEva
(Harikathaamruthasaara - Mangalacharana Sandhi - 1.11)
Rudra is a great disciple of of Mukhya Praana (Lord VaAyu) under whom Rudra studied for 40 Kalpas and then did
Penance for 10 Kalpas under the Sea (Samudra) and pleased Paramatma SriManNaaraayana to attain the forthcoming Sesha Padavi.
> VaisHnavaAnaAm YatHa SambHu (SriMad Bhagavatha Purana);
nimna-ganam yatha ganga
devanam acyuto yatha
> vaisnavanam yatha sambhuh
purananam idam tatha
(Srimad Bhagavatam 12:13:16)
Just as.....
> GANGA is greatest among all the rivers,
> ACHYUTA (Lord Vishnu) is the supreme among deities (Hari Sarvottama); and
> Lord ŚAMBHU [Śhiva] the greatest of Vaiṣṇavas, so also,
> Srimad BHAGAVATAM is greatest of all Purāṇas.”
Above all "Hara Vaishnavottma" Lord Shiva is universally worshiped as the greatest devotee of Lord Vishnu.
> The one who constantly meditates on Lord Vishnu;
The one who has eulogized the glory, significance and merits of RaAma Naama (the gist of Vishnu Sahasranama) by preaching the same to his consort Goddess Parvathi Devi;
the one who has preached Naaraayana manthra to Lord Ganesha;
The one who is the cause to the birth of Lord Subramanya the chief of army of Gods (Deva Senapati);
Worship of Lord Shiva is prevailing in Hindu philosophy since time immemorial perhaps since Vedic times;
There are several historical and pouranic references to the worship of Lord Shiva and we find several divine personalities having worshiped Lord Shiva on different occasions for various reasons.
Lord Vishnu in his incarnations (human form) also worshiped Lord Shiva for Loka Kalyana; welfare of the mankind and to maintain the loka-reeti (local conventions).
If one wants to get a steady mind and Vishnu Bhakti one has to worship and pray Lord Shiva and need His blessings.
kailAsavAsa gaurIsha Isha
tailadhAreyante manasu koDO hAriyalli.....
Basically all Demi- Gods are Vishnu devotees.
Lord Shiva is a Vishnu Parivaara Devatha.
Lord Vishnu will not get pleased if His devotees are not respected.
One cannot overlook /ignore them in one's spiritual journey.
Sri MadHvacHaryaru has introduced Shiva Panchakshari Mantra in TantraSaara Sangraha;
“Na-mah-Si-vaa-ya” known as Panchaakshari (having five syllables) is revered as one of the most popular manthras dedicated to Lord Shiva.
Shiva (Rudra) to be worshiped with proper Anusandhana...
"Hari Sarvottama - Vaayu Jeevottama"
Sri Rudraanthargatha - Bharatheeramana Mukhya Praanaanthargatha - Sankarshana roopi Paramaatma (Lord Vishnu)
🙏RUDRA DEVARU (in the words of Sri Jagannatha Dasaru....)
ವಾಮದೇವ ವಿರಿಂಚಿತನಯ ಊ|
ಮಾ ಮನೋಹರ ಉಗ್ರ ಧೂರ್ಜಟಿ ||
ಸಾಮಜಾಜಿನವಸನ ಭೂಷಣ ಸುಮನಸೋತ್ತಂಸ ||
ಕಾಮ ಹರ ಕೈಲಾಸ ಮಂದಿರ |
ಸೋಮ ಸೂರ್ಯನಲ ವಿಲೋಚನ |
ಕಾಮಿತಪ್ರದ ಕರುಣಿಸೆಮಗೆ ಸದಾ ಸುಮಂಗಳವಾ ||
vAmadEva viriMchitanaya U|
mA manOhara ugra dhoorjaTi ||
sAmajAjinavasana bhooShaNa sumanasOttaMsa ||
kAma hara kailAsa maMdira |
sOma sUryanala vilOchana |
kAmitaprada karuNisemage sadA sumaMgaLavA ||
(Harikathaamruthasaara - Mangalacharana Sandhi)
> VAMADEVA, the one who is very handsome, fair and pleasant. Vaama also means left; it is said that Lord Shiva always has Lord Vishnu to his left;
> VIRINCHI TANAYA > son of Lord Brahma;
> UGHRA > As Laya-kaaraka Shiva is Maha Rudra a great (Ughra) destroyer, fear less; Shatru Bhayankara who not only destroys creation as per the directions of the Supreme God Vishnu (with Sankarshana as Antharyaami) but also destroys both internal and external enemies; provides cure for all maladies. As Maha Rudra, he is eliminator of agonies and sorrows.
> DHURJATI > the one who has his hair having matted locks which are long and spread in the vast sky (Vyomakesha);
> sAmajAjinavasana bhooShaNa > the one who is adorned with the skin of an Elephant (GajacharmAMbaradhara);
> SUMANASOTTAMSA (Sumanasa + UttamaAmsha) > the one who is good at heart, benevolent and gracious; the one who is higher in Taratamya than Indraadi dEvatas;
> KAMAHARA > the one who has reduced Kamadeva (Manmatha) into ashes; Kaama literally means lust one of the Arishadvargas and Shiva is the one who can destroy (HARA); the negative qualities;
> the one whose abode is KAILASA
> SOMASURYAANALA-VILOCHANA > the one who has three eyes (Trinethra): Surya in his right eye; Chandra (Soma) in his left eye and Agni (Anala) in his third eye in between the eye brows;
> KAMITAPRADA > the one who grants/fulfills the desires of his devotees, He is also Kshipra - the one who grants quickly;
I surrender and offer my obeisance and salutations to such Shiva who is mangalakara, pure, sacred, selfless and who is ever auspicious - SadaShiva;
➡️ PradosHa (brief note.....)
Pra means conspicuous; prominent; great and
Dosha means night/darkness.
Pradosha means great night.
In general Pradosha is associated with worship of Lord Shiva.
Pradosha time is very dear Rudra Devaru.
Originated from the concept of Time; Pradosha is a micro constituent of KaAlachakra (TIME) that occurs every day.
Duration of Six (6) Ghatis ie., 2 hours and 24 minutes after Sunset is called Pradosha Kaala.
The one that occurs on a day when Trayodasi thithi is prevailing during Pradosha kaala is called Maha Pradosha.
If it is associated with Tuesday it is called Bhouma Pradosha.
If it is associated with Monday it is called Soma Pradosha;
if it is associated with Saturday it is called Shani Pradosha;
if it is associated with Sunday it is called Bhanu Pradosha;
Worshiping RUDRA Devarru during Pradosha samaya with proper anusandhana;
> RudraAntargatha-BharatiRamaMukhyaPraAnaAnthargatha-
Sankarshana Rupi Paramatma;
is highly meritorious to get rid of dosha/defects.
Pooja/Abhisehka/Archana with Pushpa/Bilva should be done to Rudra Devaru along with Saligrama in the evening after Sunset during Pradosha Kaala.
Some of the suggested readings during Pradosha are….
> Sri Rudra Dwaadasanaama Stotra;
> Vasishtakruta Daridryadahana Shiva Stothra;
> Narayana Panditacharyakruta Shiva Stuti;
➡️ MAHA SHIVARATHRI.....
> How to reckon Maha-Shivarathri?
As per Hindu Lunar Calendar, every 14th lunar day (Chaturdasi) of the dark fortnight (Krishna Paksha) is known as Maasa Shivarathri.
Sometimes it may fall on the 13th day (Trayodasi) itself. It is decided based on the presence of Chaturdasi thithi extending beyond midnight on that particular day.
At the same time every 13th or 14th day of the dark fortnight is not considered as Maha Shivarathri.
It is only the 13th /14th day of dark fortnight (Krishna Paksha) occurring in the lunar month of Maagha Maasam associated with Chaturdasi prevailing beyond mid night (Niseedha Vyaapini) is reckoned as Maha Shivarathri.
If Chaturdasi is prevailing during Pradosha time as well as at midnight it is considered as more meritorious for observing Maha Shivaratri.
> WHAT IS MAHA SHIVARATHRI?
There are several interpretations for the origin of Maha Shivarathri. Some of them are....
Maha Shivarathri literally means the great night belonging to Lord Shiva, his most favourite day.
Maha Shivarathri is reckoned as the day Lord Shiva (Rudra) was born as Virinchi Thanaya (son of Lord Brahma);
It is assumed as the day Lord Shiva emerged out in the divine world in Linga roopa (Jyothirlinga).
It is associated with the day Lord Shiva (Rudra) drank Halahala (poison) with Vaayu Devara anugraha during the episode of Ksheerasaagara Mathanam.
It is assumed as the day Lord Shiva performed his cosmic dance called Pralaya Thandava.
There is also a custom of performing Kalyanotsava of Lord Shiva and Goddess Parvathi Devi on the day of Maha Shivarathri.
Maha Shivarathri dedicated to Lord Shiva is celebrated with great religious significance and fervor across the country by all Hindus.
In Madhwa Sampradaya no fasting and jaagarane is observed on the day of Maha Shivarathri. Darshana of Lord Shiva (Rudraanthargatha Sankarshanamoorthi) during Pradoshakaala is prescribed.
Sri UmaPati Rudrantargata Sri BharatiRamana MukhyaPranaantargata Sri Sankarshanaya Namaha
Sri Krishnaarpanamasthu
****
ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯ ತತ್ತ್ವ
ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಮಾಘ ಬಹುಳ ಚತುರ್ದಶಿಯಂದು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುವ ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯ ಅನುಷ್ಠಾನವು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಭಕ್ತರಿಂದ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಶಿವನ ಆರಾಧನೆಗೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ದಿನವೇ ಶಿವರಾತ್ರಿಯು. ಇದು ಹಿಂದೂಪಂಚಾಂಗದ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿ ಮಾಸದ ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷದ ಚತುರ್ದಶಿಯ ದಿನ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 'ಮಾಸಶಿವರಾತ್ರಿ'ಯೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಮಾಘಮಾಸದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಶಿವರಾತ್ರಿಗೆ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ' ಎಂಬ ವಿಶೇಷವಾದ ಹೆಸರಿದೆ.
ರಾತ್ರಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಜೀವರಿಗೆ ಭಯಂಕರವಾದುದು. ಎಲ್ಲಾ ಪದಾರ್ಥಗಳೂ ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವಾಗ ಏನೊಂದೂ ಕೆಲಸವು ಸಧ್ಯವಾಗುವದಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ನಿದ್ರೆಯ ಸಮಯವೂ ರಾತ್ರಿಯೇ ಆಗಿದೆ ಕೆಲವೇ ಭೂತ ಪ್ರೇತಪಿಶಾಚಾದಿ ಸತ್ತ್ವಗಳಿಗೂ ಗೂಬೆ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗೂ ರಾತ್ರಿಯ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಕಾಲವಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ರಾತ್ರಿಯು ಅಮಂಗಳಕರವು ಹೀಗಿರುವಲ್ಲಿ 'ಶಿವರಾತ್ರಿ' ಎಂದು ರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಮಂಗಳಕರವೆಂತ ಕರೆಯಲು ಕಾರಣವೇನು? ಆ ರಾತ್ರಿಗೆ ಮಂಗಳತ್ವವು ಉಂಟಾಗುವದಕ್ಕೆ ನಿಮಿತ್ತವೇನಾದರೂ ಇರಬಹುದೆ? ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಒಂದು ಗೀತಾಶ್ಲೋಕದಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಯತ್ನಿಸೋಣ. ಹೇಗೆಂದರೆ: 'ಯಾ ನಿಶಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮಿ' ಎಂಬ ಪದ್ಯವು ಗೀತಾಪಾಠಕರಿಗೆಲ್ಲ ಪರಿಚಿತವೇ ಆಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಕತ್ತಲೆಯಾಗಿರುವಲ್ಲಿ ಸಂಯಮಿಯು ಎಚ್ಚತ್ತಿರುವನು - ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮವಸ್ತುವು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಕತ್ತಲೆಯಂತೆ ತಿಳಿಯದೆ ಇದೆ. ತಮ್ಮೊಳಗೆ ಇದ್ದು ಕೊಂಡಿರುವ ಈ ಪ್ರಕಾಶಮಯವಾದ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ಸಂಸಾರಿಗಳಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅರಿಯದೆ ನಿದ್ರೆಮಾಡುತ್ತಿವೆ - ಎಂದರೆ ಎಂಥ ಅನರ್ಥವಾಯಿತು? 'ದೀಪದ ಬುಡದಲ್ಲಿಯೇ ಕತ್ತಲೆ' ಎಂದಂತೆ ಆತ್ಮ(ತಾನು) ವಸ್ತುವಿನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗಿರುವ ನಮಗೆ ಅದು ರಾತ್ರಿಯಂತಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನಿಯು ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುತ್ತಾನೆ - ಎಂದರೆ ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿಳಿದು ಆ ಪರಂಜ್ಯೋತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆನಿಂತಿರುತ್ತಾನೆ - ಎಂದು ಗೀತಾವಾಕ್ಯದ ಅರ್ಥ. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ರಾತ್ರಿ ಎಂಬುದು ಶಿವವಾಗಿದೆ - ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ಶಿವರಾತ್ರಿಯು ಆತ್ಮಜ್ಞಾನದ ಪರ್ಯಾಯಶಬ್ದವಾಗಲಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ 'ಶಿವರಾತ್ರಿ' ಎಂದರೂ 'ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನ'ವೆಂದರೂ ಒಂದೇ ಅರ್ಥ. ಇದು ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೇ ಮಿಸಲು ಎಂದು ಬೇರೆ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.
ಈಗ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ' ಹೇಗಾಗುತ್ತದೆ - ಎಂಬುದನ್ನು ಅಲೋಚಿಸೋಣ, ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ'ಯು ಬರುವಂತೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮಾನವನ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೂ ಒಮ್ಮೆ ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯು ಬರಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹೇಗೆಂದರೆ: ಯಾವನು ತನ್ನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕವಿಷಯಗಳಿಂದ ನಿವೃತ್ತನಾಗಿ ಶಮಾದಿಸಾಧನಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಸದ್ಗುರುವನ್ನು ಬಳಿಸಾರಿ ಶ್ರವಣಾದಿಗಳಿಂದ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಮುಂದೆ ಮನನನಿದಿಧ್ಯಾಸನಗಳಿಂದ ಆ ತತ್ತ್ವವನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿಯೇ ಕಂಡುಕೊಂಡು ಯಾವಾಗ ನೆಲೆನಿಲ್ಲುವನೋ ಆ ದಿನವೇ ಎಂದರೆ ಜ್ಞಾನಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾದ ಕಾಲವೇ ಅವನಿಗೆ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ'ಯಾಗುವದು. ಬುದ್ಧನಿಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾದದ್ದು ವೃಷಭತೀರ್ಥಂಕರರಿಗೆ ಜ್ಞಾನಕಲ್ಯಾಣವಾದದ್ದು ಎಂದು ಮುಂತಾಗಿ ಆಯಾ ಮತದವರು ಹೇಳುವಂತೆ ಸನಾತನಧರ್ಮಾವಲಂಬಿಗಳಾದ ನಾವು ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ'ಯ ದಿನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ನಾವು ಎಷ್ಟು ಶಿವರಾತ್ರಿವ್ರತಗಳು, ಉಪವಾಸ, ಜಾಗರಣ-ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ಅವು ಕೇವಲ ಸಾಂಕೇತಿಕವೇ ಆಗುವವು. ಮುಖ್ಯಾರ್ಥದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ'ಯಾಗಬೇಕಾದರೆ ನಾವು ಅನುಭವ ಪರ್ಯಂತವಾದ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆನಿಂತು ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞರೇ ಆಗಬೇಕು ಅದೂ ಕೂಡ ನಾವು ಬದುಕಿರುವಾಗಲೇ ಆಗಬೇಕು.
ಶಿವರಾತ್ರಿಯು 'ವ್ರತ'ವು ಹೇಗಾಗುತ್ತದೆ? 'ವ್ರತ' ಎಂದರೆ ನಿಯಮಪರಿಪಾಲನೆ - ಎಂದರ್ಥ. ಸತ್ಯವ್ರತ, ಪತಿವ್ರತೆ - ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ವ್ರತಶಬ್ದವು ಅಡಕವಾಗಿರುವದನ್ನು ಗಮನಿಸಿರಿ. ಅದರಂತೆ ಅತ್ಮವ್ರತ ನಿಷ್ಠರಾಗಲು ಸಜ್ಜಾಗುವದೇ ಶಿವರಾತ್ರಿವ್ರತವು ಆತ್ಮನೆಂಬ ವಸ್ತುವು ಪ್ರತ್ಯಕ್ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ತೀರ ಒಳಗೆ ಇದ್ದುಕೊಂಡಿದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಮಾಡಬೇಕಾದ ವಿಶೇಷಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ 'ವ್ರತ'ವೆಂದು ಹೆಸರು. ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ದಿನ ಉಪವಾಸ, ಜಾಗರಣಾದಿ - ಕೆಲವು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹೇಗೆಂದರೆ:ಒಂದು ದಿನದಮಟ್ಟಿಗೆ ನಮ್ಮ ಶರೀರೇಂದ್ರಿಯಗಳ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾದದ್ದು ಹೊರತು ಉಳಿದವುಗಳಿಗೆ 'ರಜಾ'ಕೊಡಬೇಕೆಂಬರ್ಥವು ತಾನೇ ಸಿದ್ಧವಾಗುವದು. ಆ ದಿನ ಚತುರ್ದಶೀ ತಿಥಿಯು ಇರುವದರಿಂದ ಐದು ಕಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಐದು ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು, ಮನಸ್ಸು, ಬುದ್ಧಿ, ಅಹಂಕಾರ, ಚಿತ್ತ - ಎಂಬ ನಮ್ಮ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವಿಧವಾದ ಉಪಾಧಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ವ್ಯವಹಾರದಿಂದ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಕೊಡಿಸುವದು ಮುಖ್ಯಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಉಸಿರಾಡದೆ, ಶರೀರವನ್ನಳ್ಳಾಡಿಸದೆ ಬದುಕಿರುವದು ಹೇಗೆ? ಎಂದು ಕೇಳಬಹುದು. ಅದಕ್ಕೆ ಸಮಾಧಾನವೇನೆಂದರೆ: ಬಹುರ್ಮುಖವಾಗಿರುವ ಈ ಸಂಘಾತವನ್ನು ಆತ್ಮನಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುವದು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತವು ಅಷ್ಟೇ ಹೊರತು ಎಲ್ಲಾ ಶರೀರವ್ಯಾಪಾರಗಳನ್ನೂ 'ಬಂದ್' ಮಾಡುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವದಿಲ್ಲ. ಇದೇ ವ್ರತವು.
ಈಗ ಉಪವಾಸವೆಂದರೇನು? ಕೆಲವರು ಅನ್ನವನ್ನು ತಿನ್ನದೆ ಬೇರೇನಾದರೂ ಆಹಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದೇ ಉಪವಾಸವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರಾಹಾರವು ಸಾದ್ಯವಾಗುವದಿಲ್ಲವೆಂತ ಅವರ ಭಾವನೆ ಆದರೆ ಶಾಸ್ತ್ರವು ಅವನವನ ದೈಹಿಕಸ್ಥಿತಿಗನುಗುಣವಾಗಿ, ಭಗವಚ್ಚಿಂತನೆಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗದಂತೆ ಲಘುವಾದ ಆಹಾರಸೇವೆನೆಯನ್ನು ಮಿತವಾಗಿ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿದೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಫಲಾಹಾರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವನ್ನು ನೀಡದೆ, ಉಪ-ಭಗವಂತನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ವಾಸ ಇದ್ದುಕೊಂಡಿರುವ ರೂಪವಾದ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಕೈಗಳಿಂದ ಪೂಜೆ, ಬಾಯಿಂದ ಸ್ತೋತ್ರಪಾಠಗಳೂ, ಭಜನೆ, ಶರೀರದಂಡ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಧಿಗಳು, ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮಂತ್ರಾವೃತ್ತಿ - ಮುಂತಾದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಶಿವನಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸಮರ್ಪಣೆ, ಮನಸ್ಸಿನ ಒಲವಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಯಾ ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಶಿವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ 'ವ್ರತ'ವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಹೀಗೆಯೇ "ಜಾಗರಣ"ದ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಈ ಸಾದನವು 'ಸ್ವಲ್ಪ' ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವಾದದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಿದ್ರೆಮಾಡದೆ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುವದು ಎಂಬಿದು ಅರ್ಥವಾದರೂ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಜಾಗರಣವು "ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮಿ' ಎಂದು ಭಗವಂತನು ತಿಳಿಸಿರುವ ಅರ್ಥದಲ್ಲೇ ಸಮನ್ವಿತವಾಗಿರುವದು. ಹೇಗೆಂದರೆ ಎಷ್ಟೇ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದಲಿ, ವಿದ್ಯಾವಂತನಾಗಿರಲಿ ಅವನು ಆತ್ಮವಿದ್ಯೆಯೊಂದನ್ನು ಕಲಿಯದೆ ಇದ್ದರೆ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡಿದ್ದಂತೆಯೇ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. 'ಅನಾದಿಮಾಯಾ ನಿದ್ರೆ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ವೇದಾಂತಾಚಾರ್ಯರು ಕರೆದಿರುವ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ಈಗಿನ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕರಿಗೆಲ್ಲ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಡವ, ಬಲ್ಲಿದ, ವಿದ್ಯಾವಂತ, ದಡ್ಡ, ಉಚ್ಚ, ನೀಚಗಳೆಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಿಹೀನರಾದ ಎಲ್ಲ ಜೀವರೂ ಮಾಯಾನಿದ್ರಾಮೋಹಿತರೆಂದೇ ತೀರ್ಮಾನವು. ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮ ಜ್ಞಾನಿಯೊಬ್ಬನೇ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುವವನೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಜಾಗರಣವೆಂದರೆ ನಾವು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಅದೂಕೂಡ ಏನೇನೋ ಲೌಕಿಕೋಪಾಯಗಳಿಂದ ನಿದ್ದೆಗೆಟ್ಟಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸಾಧಿಸಿದಂತೆ ಆಯಿತೆಂದು ಭಾವಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮಂಥ ಮೂರ್ಖರು ಬೇರೆ ಇಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥದ ಜಾಗರಣವು ನಮಗೆ ದೊರಕಬೇಕಾದರೆ ನಮ್ಮ ಜನ್ಮ ಜನ್ಮಾಂತರಗಳ ಪ್ರಯತ್ನವೂ ಸಾಕಾಗಲಾರದು. ನಿತ್ಯ ಜಾಗರೂಕನಾದ ಮಹಾದೇವನ ಅಪಾರವಾದ ಕರುಣೆಯು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಹರಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ನಾವು ಜಾಗರಣೆಯ ಫಲವನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡೇವು.
ಇನ್ನು ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ಶಬ್ದದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ 'ಶಿವ' ತತ್ತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡೋಣ. ಶಿವಮ್, ಭದ್ರಮ್, ಕಲ್ಯಾಣಮ್, ಮಂಗಳಮ್, ಶುಭಮ್ - ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪರ್ಯಾಯ ಶಬ್ದಗಳು, ಪರಮೇಶ್ವರನಿಗೆ ಶಿವನೆಂಬ ಹೆಸರು ವೇದದಿಂದಲೇ ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. 'ವಶ ಕಾಂತೌ' ಎಂಬ ಧಾತುವಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಈ ಶಬ್ದವು ಲೋಕಕ್ಕೆಲ್ಲ ಇಷ್ಟನಾದವನೂ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದಲೂ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವವನೂ ಆದವನೇ ಶಿವನು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಪೌರಾಣಿಕರ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಶಿವನು ಸಕಲ ಭೂತಗಳಿಗೂ ಆರಾಧ್ಯನು ವಿಷ್ಣುವನ್ನಾದರೊ, ರಾಕ್ಷಸರು ಪೂಜಿಸುವದಿಲ್ಲ. ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ದೇವ-ರಾಕ್ಷಸ ಕಿನ್ನರ ಗಂಧರ್ವಾದಿ ಮನುಷ್ಯರವರೆಗಿನ ಯಾವ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳೂ ಶಿವನನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಇವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಶಿವನೇ ಪೂಜ್ಯನು; ವರದನು, ಆಶುತೋಷ (ಬೇಗನೆ ಒಲಿಯುವವನು) ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಶಿವನು ಮಹಾದೇವನೆಂದೂ ಶಂಕರನೆಂದೂ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರನೆಂದೂ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನ, ಆತ್ಮಲಿಂಗನಾದ ಶಿವನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಪರಮಪ್ರಿಯನಾಗಿರುವದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿದೆ? ಭೂಮಿಯೇ ಮುಂತಾದ ಪಂಚ ಮಹಾಭೂತಗಳೊಡನೆ ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿರೂಪದಿಂದ ಜಗತ್ತನ್ನೆಲ್ಲ ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಯೋಗಿಗಳ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿರುವವನೂ ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಂತರಾತ್ಮನೂ ಆದ ಶಿವನನ್ನು ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಿಂದ ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿದೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅವನನ್ನು 'ಶಿವ'ನೆಂದೇ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿಕೊಂಡ ದಿನವೇ ಶಿವರಾತ್ರಿಯಾಗುವದು. ಇಂಥ ಶಿವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಮಹಾತ್ಮರು ಶಿವಸ್ವರೂಪರೇ ಎಂದು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಹೇಳಬಹುದು.
ಅಧ್ಯಾತ್ಮದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು ಮುಂತಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ನಾಮಗಳೂ ಒಬ್ಬ ಭಗವಂತನದೇ ಆಗಿವೆ. ವಿಷ್ಣು ಎಂದರೆ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕನೆಂದೂ ಶಿವನೆಂದರೆ ಮಂಗಳಸ್ವರೂಪನೆಂದೂ ಭಾವಿಸಿ ನೀವು ಭಗವಂತನ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಡಲು ಸಿದ್ಧರಾಗೋಣ. ನಿಮ್ಮ ಮನೋಬುದ್ಧಿಗಳನ್ನು ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸೋಣ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಧನಗಳನ್ನೂ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿ. ಜಾತಿಮತಗಳ ಬೇದವನ್ನೆಣಿಸದೆ ನಿಮ್ಮ 'ಆತ್ಮ'ನೇ ಶಿವನೆಂದು ಸಾರುವ 'ಶಿವೋಹಂ' ಎಂಬ ಬಲ್ಲವರ ಅನುಭವದಲ್ಲಿ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಟ್ಟು ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳೋಣ. "ದ್ವೈತವೆಲ್ಲ ಅಶಿವವು; ಅದ್ವಯತೆಯೇ ಶಿವವು" ಎಂಬ ಜ್ಞಾನಿಗಳ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿಡೋಣ..
*****
ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯ ದಿನ ಶಿವತತ್ತ್ವವು ಎಂದಿಗಿಂತ ೧೦೦೦ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಶಿವತತ್ತ್ವದ ಲಾಭವು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಿಗಲು ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯ ದಿನ ಭಾವಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಶಿವನ ಪೂಜೆ-ಅರ್ಚನೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು; ಅದರೊಂದಿಗೆ ‘ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ|’ ನಾಮಜಪವನ್ನು ಆದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಮಾಡಬೇಕು. ಈ ದಿನದಂದು ‘ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ|’ ಈ ನಾಮಜಪವನ್ನು ಮಾಡುವ ಜೀವಕ್ಕೆ ಶಿವನ ಸೂಕ್ಷ್ಮ-ಶಕ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಶಿವನ ಜನ್ಮವು ಸ್ಥೂಲ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರೂಪದ ಕೆಟ್ಟ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಮಾನವನ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಗಿದೆ.
ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ ವ್ರತ ಏಕೆ ಮಾಡಬೇಕು?
ಶಿವನ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಕಾಲವೆಂದರೆ ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿವತತ್ತ್ವದ ಕಾರ್ಯ ನಿಂತುಹೋಗುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶಿವನು ಧ್ಯಾನಾವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಸಮಾಧಿ ಅವಸ್ಥೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನ ಸಮಾಧಿಸ್ಥಿತಿ ಅಂದರೆ ಶಿವನು ತನಗಾಗಿ ಸಾಧನೆ ಮಾಡುವ ಕಾಲ. ಆದುದರಿಂದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿನ ತಮೋಗುಣ ಶಿವತತ್ತ್ವ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ತಮೋಗುಣ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮ ನಮ್ಮ ಮೇಲಾಗಬಾರದೆಂದು ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯ ವ್ರತವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಶಿವತತ್ತ್ವವನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಬೇಕು.
ವ್ರತವನ್ನಾಚರಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ
ಉಪವಾಸ, ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಜಾಗರಣೆ ಇವು ಈ ವ್ರತದ ಮೂರು ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ.
ವ್ರತದ ವಿಧಿ
ಮಾಘ ಕೃಷ್ಣ ಚತುರ್ದಶಿಯಂದು ಏಕಭುಕ್ತರಾಗಿರಬೇಕು (ಒಂದು ಹೊತ್ತು ಊಟ ಮಾಡುವುದು). ಚತುರ್ದಶಿಯಂದು ಬೆಳಗ್ಗೆ ವ್ರತದ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಾಯಂಕಾಲ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತವಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕು. ಭಸ್ಮ ಮತ್ತು ರುದ್ರಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಬೇಕು. ಪ್ರದೋಷಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಶಿವನ ಧ್ಯಾನವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು, ಆಮೇಲೆ ಶೋಡಷೋಪಚಾರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಭವ ಭಾವಿನಿ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥ ತರ್ಪಣವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು. ಶಿವನಿಗೆ ೧೦೮ ಕಮಲಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಬಿಲ್ವಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ನಾಮಮಂತ್ರ ಸಹಿತ ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು. ಆಮೇಲೆ ಪುಷ್ಪಾಂಜಲಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ ಅರ್ಘ್ಯ ನೀಡಬೇಕು. ಪೂಜೆ, ಸ್ತೋತ್ರಪಠಣ ಮತ್ತು ಮೂಲಮಂತ್ರ ಜಪದ ನಂತರ ಶಿವನ ಮಸ್ತಕದ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ಹೂವನ್ನು ತಮ್ಮ ತಲೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆ ಮಾಡಬೇಕು.
ಯಾಮಪೂಜೆ
ಶಿವರಾತ್ರಿಯಂದು ರಾತ್ರಿಯ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಹರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಪೂಜೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಾನವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ‘ಯಾಮಪೂಜೆ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಯಾಮಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ದೇವರಿಗೆ ಅಭ್ಯಂಗಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸಬೇಕು, ಅನುಲೇಪನ ಮಾಡಿ ಧೋತ್ರಾ, ಮಾವಿನ ಹಾಗೂ ಬಿಲ್ವದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು. ಅಕ್ಕಿಯ ಹಿಟ್ಟಿನ ೨೬ ದೀಪಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಅವುಗಳನ್ನು ದೇವರಿಗೆ ಬೆಳಗಬೇಕು. ಪೂಜೆಯ ನಂತರ ೧೦೮ ದೀಪಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಬೇಕು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪೂಜೆಯ ಮಂತ್ರಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳಿಂದ ಅರ್ಘ್ಯವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು. ನೃತ್ಯ, ಗೀತೆ, ಕಥಾಶ್ರವಣ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳಿಂದ ಜಾಗರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಶಿವ ಪೂಜೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಉಪವಾಸವನ್ನು ಬಿಡುವಾಗ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಭೋಜನ ನೀಡಬೇಕು. ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆದುಕೊಂಡು ವ್ರತದ ಸಮಾಪ್ತಿ ಮಾಡಬೇಕು.
೧೨, ೧೪ ಅಥವಾ ೨೪ ವರ್ಷ ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದ ನಂತರ ಅದರ ಉದ್ಯಾಪನೆ (ವ್ರತದ ಪರಿಹಾರ) ಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು.
ಶಿವಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಅರ್ಧಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ಏಕೆ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ? ಶಿವನಿಗೆ ಹಾಕುವ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯು ಅರ್ಧಚಂದ್ರನಂತೆ, ಅಂದರೆ ಸೋಮಸೂತ್ರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಪಾಣಿಪೀಠದಿಂದ ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಕಡೆಗೆ ಮಂದಿರದ ವಿಸ್ತಾರದ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ (ಪ್ರಾಂಗಣದವರೆಗೆ) ಹೋಗುವ ಹರಿನಾಳಕ್ಕೆ ಸೋಮಸೂತ್ರವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಶಿವಲಿಂಗದ ಎದುರು ನಿಂತಾಗ ಬಲಬದಿಗೆ ಅಭಿಷೇಕದ ನೀರು ಹೋಗುವ ಹರಿನಾಳವಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಮಾರ್ಗವು ಅಲ್ಲಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಹಾಕುವಾಗ ಹರಿನಾಳದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ತಮ್ಮ ಎಡಬದಿಯಿಂದ ಹರಿನಾಳದ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯವರೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ನಂತರ ಹರಿನಾಳವನ್ನು ದಾಟದೇ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಪುನಃ ಹರಿನಾಳದ ಮೊದಲ ಬದಿಯವರೆಗೆ ಬಂದು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಈ ನಿಯಮವು ಶಿವಲಿಂಗವು ಮಾನವಸ್ಥಾಪಿತ ಅಥವಾ ಮಾನವನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಯಮವು ಸ್ವಯಂಭೂ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಚಲಲಿಂಗಕ್ಕೆ (ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ) ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಪಾಣಿಪೀಠದಿಂದ ಹರಿದು ಹೋಗುವ (ಹರಿನಾಳದ) ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರವಾಹವಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ದಾಟಬಾರದು. ಅದನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಕಾಲುಗಳು ಅಗಲವಾಗುವುದರಿಂದ ವೀರ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ೫ ವಾಯುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಪರೀತ ಪರಿಣಾಮವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವದತ್ತ ಮತ್ತು ಧನಂಜಯ ವಾಯುಗಳು ಕುಗ್ಗುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಬಿಗಿಹಿಡಿದುಕೊಂಡರೆ ನರಗಳು ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
(ಬುದ್ಧಿಪ್ರಾಮಾಣ್ಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹರಿನಾಳವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ನಮ್ಮ ಕಾಲುಗಳಲ್ಲಿನ ಕೊಳೆಯು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದರೆ, ಆ ನೀರನ್ನು ತೀರ್ಥವೆಂದು ಸೇವಿಸುವ ಭಕ್ತರಿಗೆ ರೋಗಗಳು ಬರುತ್ತವೆ, ಆದುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ದಾಟುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ !)
ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಹಾಕುವ ಮಾರ್ಗ
(ಆಧಾರ : ಸನಾತನ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಗ್ರಂಥ ‘ಶಿವನ ಉಪಾಸನೆಯ ಹಿಂದಿನ ಶಾಸ್ತ್ರ’)
ಶಿವಲಿಂಗದ ವಿಧಗಳು
ಚಲ ಮತ್ತು ಅಚಲ
೧. ಚಲ ಲಿಂಗವನ್ನು ಯಾವುದಾದರೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿ ಶ್ರೀಗಣೇಶನ ನೂತನ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ನಂತರ ಅದನ್ನು ವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಇದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅಚಲ ಲಿಂಗವನ್ನು ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ.
೨. ಲಿಂಗಾಯತರು ಕುತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ‘ಚಲ ಲಿಂಗ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಭೂಮಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ
೧. ಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿರುವ ಲಿಂಗಗಳು (ಸ್ವಯಂಭೂ)
ಅ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಶಕ್ತಿಯಿರುತ್ತದೆ; ಆದುದರಿಂದಲೇ ಇವು ಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿರುತ್ತವೆ. ಅವು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿದ್ದರೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಹೊರಬೀಳುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಭಕ್ತರು ಸಹಿಸಲಾರರು. (ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಹೊರಬೀಳುವ ತೇಜದಿಂದ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬರುವ ಜನರಿಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗ ಬಾರದೆಂದು ತಿರುಪತಿ ಬಾಲಾಜಿಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ಅರ್ಧಮುಚ್ಚಿರುತ್ತವೆ.) ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವವರು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿಕೊಂಡು ಕೆಳಗೆ ಕೈ ಹಾಕಿ ಲಿಂಗದ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳ ನಂತರ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಿವತತ್ತ್ವವಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಶಿವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ ತಯಾರಾಗುತ್ತವೆ. ಮುಂದೆ ಯಾವುದಾದರೊಬ್ಬ ಭಕ್ತನಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಇವುಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪೂಜೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.
೨. ಭೂಮಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿರುವ ಲಿಂಗಗಳು : ಇವುಗಳನ್ನು ಋಷಿ ಅಥವಾ ರಾಜರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರಿಗೆ ಈ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆ ಮಾಡುವವನು ಲಿಂಗದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ತಗ್ಗಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.
೩. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಲಿಂಗಗಳು : ಇವುಗಳನ್ನು ಭಕ್ತರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಹನವಾಗುವಷ್ಟೇ ಶಕ್ತಿಯಿರುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆ ಮಾಡುವವರು ಲಿಂಗದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿರುವ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಎರಡನೆಯ ಮತ್ತು ಮೂರನೆಯ ವಿಧದ ಲಿಂಗಗಳಿಗೆ ‘ಮಾನುಷ ಲಿಂಗ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ‘ಇವುಗಳನ್ನು ಮನುಷ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳಿಗೆ ಮಾನುಷಲಿಂಗ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿರಬಹುದು. ಈ ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಸ್ಥಿರಲಿಂಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮಭಾಗ, ವಿಷ್ಣುಭಾಗ ಮತ್ತು ರುದ್ರಭಾಗ ಎಂದು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗಕ್ಕೆ ‘ಬ್ರಹ್ಮಭಾಗ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅದು ಚತುಷ್ಕೋನಾಕಾರದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಧ್ಯದ ಅಷ್ಟಕೋನಾಕಾರದ ಭಾಗವನ್ನು ‘ವಿಷ್ಣುಭಾಗ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎರಡೂ ಭಾಗಗಳು ಭೂಮಿಯ ಒಳಗೆ ಇರುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೇಲಿನ ಉದ್ದನೆಯ ದುಂಡಾದ ಭಾಗಕ್ಕೆ ರುದ್ರಭಾಗ ಎಂಬ ಹೆಸರಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂಜೆಯ ಭಾಗವೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಪೂಜೆಯ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಇದರ ಮೇಲೆಯೇ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೂರ್ತಿಶಾಸ್ತ್ರದ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ರುದ್ರಭಾಗದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ರೇಖೆಗಳಿರಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಈ ರೇಖೆಗಳಿಗೆ ‘ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳು’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ದೈವಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಷಕ ಲಿಂಗಗಳ ಮೇಲೆ ಇಂತಹ ರೇಖೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ.’
೪. ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲಾಡುವ ಲಿಂಗಗಳು : ಪಾದರಸದಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಸೋಮನಾಥನ ಲಿಂಗವು ನೆಲದಿಂದ ಐದು ಮೀ.ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಧಾರವಿಲ್ಲದೆ ತೇಲಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ದರ್ಶನಾರ್ಥಿಗಳು ಅದರ ಕೆಳಗಿನಿಂದ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದೇ ಲಿಂಗದ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
(ಆಧಾರ : ಸನಾತನ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಂಥ ‘ಶಿವ’)
***
ಶಿವಪೂಜೆಯ ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಶಾಸ್ತ್ರ!
No comments:
Post a Comment